EXTRA UITGEBREIDE ONLINE LEZING:
ANSELM KIEFER

De komende maanden is in Museum Voorlinden in Wassenaar de tentoonstelling Bilderstreit te zien van de belangrijkste en bijzonder intrigerende eigentijdse Duitse kunstenaar Anselm Kiefer (1945). Inmiddels draait ook de film Anselm van Wim Wenders in de bioscoop. 

In deze lezing belichten we aan de hand van een aantal belangrijke werken, de diepere lagen en betekenissen van het gigantisch oeuvre van Kiefer. Een oeuvre dat kan worden omschreven als ‘beeldtaal van de herinnering’.

Anselm Kiefer werd geboren in 1945 in de platgebombardeerde stad Donaueschingen. Als kind was het puin van de verwoeste huizen zijn eerste speelgoed. Kiefer zal zijn hele leven blijven ‘spelen’ met puin en brokstukken. Hij groeide uit tot een van de belangrijkste en meest omstreden Duitse kunstenaars. In het getraumatiseerde naoorlogse Duitsland werden de inferno’s van de Holocaust grotendeels verzwegen. Maar dat wat liever vergeten of verzwegen wordt, wil Kiefer in zijn werk juist laten zien en bespreekbaar maken. Oorlog, verval, destructie, vernietiging en de gruwelijkheden waartoe de mens in staat is, zijn belangrijke thema’s in zijn werk. Kiefer maakte al scheppend een reis, waarbij hij in het reine kwam met zijn persoonlijk en het collectief verleden.

In 1993 verhuisde Kiefer naar zijn nieuwe atelier La Ribaute in Barjac, Frankrijk. Daar werkt hij tientallen jaren, in een soort parallelle wereld, aan zijn levenswerk. Op dit immense kunstcomplex, dat bijna niet te vatten is, gaan we dieper in. Inmiddels woont hij in de buurt van Parijs. Daar houdt hij zich bezig met vragen die ons als mens bezighouden, zoals: Wie ben ik? Wie zijn we? Wat doen we hier? Waar komen we vandaan?

Kiefer put uit zeer diverse bronnen, zoals: de Bijbel, Germaanse sagen, oude legendes, Griekse mythen, alchemie, theorieën over oerkrachten, filosofie en de symboliek van de Joodse Kabbala. Voor Kiefer kan de rede uiteindelijk nooit vat krijgen op de werkelijkheid. Een andere bron van inspiratie is de poëzie van de Joodse dichters Paul Celan en Ingeborg Bachmann, die beiden de holocaust overleefden.

De kracht van het werk van Kiefer zit ook in de combinatie van schilderkunst en het gebruik van natuurlijke en pure materialen, zoals verf, hout, stro, gedroogde zonnebloemen, bladgoud, as, aarde, gips, glasscherven en lood. Hij maakt met deze materialen immense doeken, soms wel tien meter breed en drie meter hoog. Ook zijn sculpturen, constructies en installaties hebben gigantische afmetingen.

We besteden ruim aandacht aan de diep emotionele thema’s in zijn werk, die zich tonen door mythen van transformatie, vergankelijkheid, vernietiging en wedergeboorte. Ook laat hij ons zien dat de culturele achtergrond niet los gezien kan worden van de geschiedenis. Kiefer heeft een grote fascinatie voor de alchemie, die probeerde lood te transformeren in goud. In het spoor van deze alchemistische en spirituele dimensie, weet Kiefer een trauma om te zetten in schoonheid.